Effect of corn and cowpea living mulch planting pattern on forage yield and weed suppression in no tillage system

Document Type : Research Paper

Authors

Department of Plant Production and Genetics Engineering, Agriculture faculty, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran.

Abstract

To evaluate the effect of corn and cowpea living mulch planting patterns on forage yield and weeds non-chemical control after corn harvesting in no-tillage system, an experiment was conducted in a randomized complete block design with nine treatments and three replications in Shush, Iran during 2019 growing season. Planting patterns were included single (C1) and double  (C2) rows of corn on furrow and single-row corn in furrow (C3) alone, and also each one with single (B1) and double (B2) rows of cowpea in the form of C1, C2, C3, C1B1, C1B2, C2B1, C2B2, C3B1, C3B2. Background of weed status of the research field showed uniform and abundant growth of autumn weeds (Lolium persicum, Sinapis arvensis, Erigeron acer, Raphanus sativus, and Avena fatua) at the end of growth period of maize. According to the results, the best treatment in terms of corn forage yield and weed control after harvesting was single-row corn in furrow+ double-row cowpea on furrow patterns. This planting pattern had the highest corn dry forage yield (30998 kg.ha-1), the lowest weed dry matter (26/3 g.m-2), the highest weed smothering efficiency index (85%), and the lowest dry weight of grass (14.8 g.m-2) and broadleaf (11.3 g.m-2) autumn weeds . Based on the results, single-row corn in furrow+ double-row cowpea on furrow planting pattern can be recommended to increase corn forage yield and weed control.

Keywords

Main Subjects


مقدمه

امروزه تغییر اقلیم و تخریب محیط زیست، امنیت غذایی جهان را تهدید می­کند. روند تخریب و به‌هم خوردن تعادل بوم شناختی سامانه­‌های زراعی در حالی ادامه دارد که جمعیت جهان رو به افزایـش است و اگر چاره‌ای برای افزایش تولیدات کشاورزی و حفظ محیط زیست اندیشیده نشود، بروز قحطی دور از انتظار نیست. تولید پایدار محصولات کشاورزی می‌تواند امنیت غذایی جهان را تأمین کند و موجب حفاظت از منابع طبیعی شود (FAO, 2016). در این راستا، استفاده از سامانه­های بدون‌خاک­ورزی، از موفق‌ترین روش­های تولید پایدار محصولات زراعی است. کنترل ضعیف علف‌­های‌هرز قبل از کشت و کاربرد سموم علف‌کش شیمیایی، چالش‌‌ اصلی در توسعه سامانه بدون‌خاک­ورزی است که سلامت بوم‌نظام‌های زراعی را به مخاطره می‌اندازد.

یکی از راهکارهای مهم بوم­‌شناختی، افزایش عملکرد و مدیریت علف‌های‌هرز در بوم‌سامانه­های زراعی کاربرد مالچ زنده است. مالچ زنده، نمونه‌ای از نظام­‌‌های پایدار در کشاورزی است و به گیاهان پوششی یک‌ساله و یا چند ساله ای گفته می­شود که در طول فصل رشد گیاه اصلی (گیاه نقدی) کشت می‌شوند (Bhaskar et al., 2021). موری و همکاران (Moore et al., 1994)، ساز و کار تاثیر مالچ زنده بر مهار علف­های‌هرز را ایجاد رقابت بین مالچ و علف‌های‌هرز، شکل­گیری موانع فیزیکی برای جوانه‌زنی علف‌های‌هرز، ترشح مواددگرآسیب‌رسان به‌وسیله مالچ زنده، افزایش شکار بذر علف‌های‌هرز به‌وسیله شکارچی‌هایی که مالچ زنده را محیط مناسبی برای افزایش جمعیت و فعالیت خود می‌یابند و ایجاد خرداقلیم‌هایی که می‌توانند ترکیب جمعیتی علف‌های‌هرز را تحت تاثیر قرار دهند، عنوان­کرده­اند.

در پژوهشی، آقایاری و همکاران (Aghayari et al., 2012) برای کاهش وزن خشک علف‌های‌هرز سورگوم، از مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی با تراکم 66 درصد بیشتر از تراکم بهینه، معادل 260000 بوته در هکتار استفاده کردند و مشاهده نمودند که ضمن کاهش رقابت مالچ زنده با گیاه اصلی، بیشترین رشد تهاجمی مالچ زنده برای سرکوبی علف‌های‌هرز و کاهش زیست‌توده آن حاصل بود. در یک تناوب گندم-ذرت، چهار نوع مالچ زنده شامل دو گونه یونجه یک‌ساله و دو گونه شبدر یک‌ساله به‌صورت بی‌خاک­ورزی در بقایای گندم کشت شدند. زیست‌توده علف‌های‌هرز یک‌ساله در تمامی مالچ‌های زنده، بین 26 تا 80 درصد در سیستم بی‌خاک­ورزی ذرت دانه‌ای کاهش­یافت (Fisk et al., 2001).

با وجود مفید بودن مالچ زنده برای سرکوبی علف‌های‌هرز، اتخاذ مدیریت مناسب برای کاهش رقابت بین مالچ زنده و محصول اصلی، یکی از مفروضاتی است که نه تنها عملکرد محصول اصلی را بهبود می­‌بخشد، بلکه باعث سرکوبی بهتر علف‌های‌هرز نیز می­شود (Mohammadi, 2021). توانایی سرکوب علف‌های‌هرز در کشت مالچ زنده به سه فاکتور تراکم، نوع گیاه (لگوم‌های قدرتمند و خوابیده از انواع برافراشته، بهتر رقابت می‌کنند) وآرایش کشت مالچ زنده بستگی دارد. در این رابطه، پژوهشگران نشان ­دادند که بیشترین عملکرد علوفه خشک در آرایش‌های مختلف کشت ذرت و مالچ زنده لوبیاچشم‌بلبلی، در کشت 100 درصد ذرت و 66 درصد مالچ زنده لوبیاچشم‌بلبلی(Moghimifaret al., 2014; Sharifi Nejad et al., 2018) به‌دست­آمد.در تحقیقی، مجموع وزن خشک کل علف‌های­هرز در سیســـتم‌های کشت ذرت ومالچ زنده لوبیاچشم بلبلی(به‌ویژه در الگوی مالچ زنده 75 و 100 درصد لوبیا‌چشــــــم‌بلبلی) کمــــتر از کشت خالص ذرت و لوبیا‌چشم‌بلبلی بود (Eskandari & Alizadeh-Amraie, 2016). نتایج آزمایشی نشان‌ داد که برای دســـتیابی به بهترین عملکرد دانه ذرت، کاربرد ذرت با تراکم 100 درصد و لوبیا‌چشم‌بلبلی با تراکم 75 درصد مناسب­‌بود .(Moraditalebbeigi & Ghadiri, 2012).

 از سویی دیگر، کشت مالچ زنده هنگامی سودمند است که منابع محیطی مورد نیاز دو گونه، به‌طور مناسبی از یکدیگر جدا باشند، به‌طوری‌که این گونه­‌ها در کنار یکدیگر، قادر به استفاده بهینه از عوامل شوند (Oljaca et al., 2000). بر این اساس، الگوی کاشت در سیستم‌‌­های مالچ زنده بسیار مهم است و با تغییر در آن می‌توان به عملکرد مورد نظر دست ‌یافت. آرایـش مکانی کشت مالچ زنده، عامل اصلی در جذب حداکثری تشعشع و تعیین عملکرد نهایی آن است (Heitholt et al., 2005). اهمیت این موضوع در این نکته نهفته‌ است که نوع آرایش، میزان رقابت درون و برون‌گونه‌ای را تعیین می‌­کند (Saberi, 2016). در مطالعه­ای از میان آرایش‌های کاشت لوبیا بین ردیف‌های ذرت، بین بوته‌های ذرت و زیر بوته‌های ذرت، حداکثر عملکرد مالچ زنده در کشت لوبیا، از تیمار بین ردیف‌­های ذرت به‌دست آمد (Ahmadian & Rezadust, 2014). هرچند در پژوهشی، در بین آرایش­‌های مختلف کشت مالچ زنده ذرت و لوبیاچشم‌بلبلی شامل کشت مالچ زنده روی یک ردیف، روی ردیف­‌های جداگانه و کشت درهم، تفاوت معنی‌داری از نظر عملکرد علوفه، وجود نداشت (Eskandari & Javanmard, 2014).

با توجه ضرورت ارائه راهکاری غیرشیمیایی برای مهار علف‌های‌هرز پس از برداشت و پیش‌ ازکشت محصول بدون‌‌خاک­ورزی بعدی در شوش که از مناطق مهم سامانه بدون‌خاک­ورزی در ایران است، این پژوهش با هدف انتخاب بهترین الگوی کاشت مالچ زنده ذرت و لوبیا‌چشم‌بلبلی برای افزایش عملکرد علوفه ذرت و مهار علف‌های‌هرز پس از برداشت در این منطقه انجام شد.

 

مواد و روش‌ها

این آزمایش در تابستان 1398 در روسـتای شیخ عیسی واقع در شهرستان شوش در شمال استان خوزستان و در حاشیه شرقی رودخانه‌ی شاوور با عرض جغرافیایی 32 درجه و هشت دقیقه و 45 ثانیه وطول جغرافیایی 48 درجه و 17 دقیقه و نه ثانیه و ارتفاع 68 متر از سطح دریا اجرا شد. بر اساس آمار هواشناسی، شوش جزو اقلیم گرم و خشک محسوب می‌شود و میانگین بارندگی سالانه آن، 213 میلی‌متر می‌باشد. برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش در جدول 1 آمده است.

 

 

جدول 1- برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش

Table 1. Some physiochemical properties of the experimental site soil

Depth

(cm)

EC

(dS.m-1)

pH

Organic Carbon

(%)

Total N

(%)

K2O

(mg.kg-1)

P2O5

(mg.kg-1)

Texture

0 - 30

0.908

7.0

0.91

0.078

190

34.9

Silty Clay Loam

 

 

آزمایش‌ به‌صورت بلوک‌­های کامل تصادفی با نه تیمار و سه تکرار انجام ‌شد. تیمار‌های آزمایش شامل یک ردیف ذرت روی پشته (C1)، دو ردیف ذرت روی پشته (C2) و یک ردیف ذرت کف جوی(C3) به تنهایی و همچنین هر یک به همراه کاشت یک ردیف لوبیا چشم بلبلی (B1) و دو ردیف لوبیا چشم بلبلی (B2) به‌صورت C1، C2، C3، C1B1، C1B2، C2B1، C2B2، C3B1، C3B2 بود.با توجه به هدف اصلی پژوهش که مهار علف‌های‌هرز پاییزه پس از برداشت ذرت بود، تیمار تک‌کشتی لوبیاچشم‌بلبلی اعمال نشد.

در این پژوهش، از رقم 704 ذرت (Zea mays L.) با وزن هزار دانه 5/309 استفاده ‌­شد. عمق کشت ذرت علوفه‌ای سه تا چهار سانتی‌متر، فاصله پشته‌ها 75 سانتی‌مترو تراکم به‌طور ثابت در تمامی آرایش‌های کشت 78 هزار بوته در هکتار بود. فاصله ردیف‌های ذرت روی پشته در آرایش‌های دو ردیفه،20 سانتی‌متر در نظر­گرفته­شد و فاصله بوته‌هاروی پشته بر اساس نوع تیمار در آرایش‌های یک و دوردیف ذرت به ترتیب 17 و 35 سانتی‌متر بود. بذرها به‌صورت دستی در کرت‌هایی شامل پنج خط کاشت به طول چهار و عرض 75/3 متر کشت ­شدند. قبل از کاشت، بذرهای ذرت با سم کاربوکسین تیرام ضدعفونی شدند. برای لوبیا‌چشم‌بلبلی (Vigna unguiculata L.) از رقم کامران استفاده ­شد و کشت لبذرهای آن به‌صورت دستی، همزمان با ذرت انجام ‌شد. رقم کامران با تیپ رشد نامحدود، فرم خوابیده و وزن هزار دانه 159 گرم بود و تراکم کاشت آن به‌طور ثابت، 75 درصد مقدار بهینه (150 هزار) در نظر گرفته شد. در آرایش‌های یک و دو ردیف لوبیاچشم‌بلبلی، فاصله بوته‌ها به‌ترتیب نه و 18 سانتی‌متر با عمق کاشت دو تا سه سانتی‌متر بود. بذرهای لوبیا چشم بلبلی نیز قبل از کاشت با سم کاربندازیم ضدعفونی شدند.

تاریخ کاشت 31 مرداد ماه بود وتراکم ذرت و لوبیا چشم‌بلبلی، به‌ترتیب به میزان 100 و 75 درصد مقادیر بهینه‌آن‌ها بر اساس نتایج پژوهش‌های مختلف قبلی به‌طور ثابت در تمامی تیمارها در نظر گرفته ­شد. آبیاری‌ تمامی تیمار­ها به صورت هم­زمان و آبیاری اول بلافاصله پس از کشت انجام شد. با توجه به تاریخ کشت و تأمین بخشی از نیاز آبی به‌وسیله بارندگی، در کل هفت نوبت آبیاری با میانگین هر 11 روز یک‌بار انجام‌ شد. با توجه به نتایج آزمون خاک، هیچ گونه کود فسفری به‌کار نرفت، درحالی‌که 400 کیلوگرم کود اوره و 200 کیلوگرم کود سولفات پتاسیم در هکتار مصرف شد. تمامی کود پتاسیمی قبل از کشت و تهیه بستر بذر و 200 کیلوگرم از اوره همراه با آبیاری نوبت اول و دوم و مابقی در مرحله شش تا هشت برگی ذرت به‌صورت سرک و همراه با آب در نیمه دوم زمان آبیاری، به خاک داده ­شد. برای کنترل برگ­خوارها در دو نوبت هفت و 17 روز پس از کشت و در هر نوبت 1000 فروند زنبور هابروبراکون (Bracon hebetor) رهاسازی شد. چچم (Lolium persicum) علف‌‌هرز پاییزه غالب مزرعه بود و خردل‌وحشی (Sinapis arvensis)، پیر‌بهار (Erigeron acer)، تربچه‌وحشی (Raphanus sativus) و یولاف وحشی (Avena fatua)، سایر علف‌های‌هرز پاییزه مزرعه بودند.

شاخص سبزینگی در زمان 50 درصد گلدهی گیاه ذرت و به‌وسیله کلروفیل متر(MINOLTA SPAD - 502) اندازه‌گیری شد. بدین منظور، از هر کرت پنج بوته ذرت و لوبیاچشم‌بلبلی از سه خط میانی انتخاب شدند و از هر بوته، سه قرائت از سه برگ جوان، متوسط و پیر انجام شد و سپس میانگین آن به عنوان عدد کلروفیل کانوپی آن کرت در نظر گرفته شد. زمان برداشت، 30 آذر ماه و هم زمان با رسیدن خط شیری دانه‌های ذرت به ۵٠ درصد طول دانه در نظر گرفته ­شد. برای ارزیابی عملکرد علوفه پس از کف‌بر کردن نمونه­ها از درون کادر 100 در 100 سانتی‌متر، بلافاصله وزن تر نمونه­‌ها به‌وسیله ترازوی دیجیتال اندازه­گیری شد و دو بوته از هر کرت، به‌منظورمحاسبه وزن خشک علوفه، به آون 72 درجه سلسیوس به مدت 72 ساعت انتقال داده ­شد. ارتفاع بوته ذرت، ارتفاع اولین بلال از خاک، طول بلال و قطر ساقه ذرت در حد فاصل بین گره دوم و سوم به‌وسیله متر اندازه‌گیری و تعداد برگ ذرت شمارش شد. اندازه‌گیری عملکرد لوبیا چشم بلبلی با توجه به این‌که هدف از کشت آن، کمک به افزایش رشد ذرت و مهار علف‌های‌هرز بود، انجام نشد.

نمونه‌برداری علف‌های‌هرز، در مرحله سه تا شش برگی و درست در زمان برداشت ذرت و قبل از کاشت محصول بی خاک­ورزی بعدی، به‌وسیله کادر 50 در 50 سانتی‌متراز سه ردیف میانی هر کرت به‌صورت تصادفی انجام شد. سپس نمونه‌های مربوط به هر کرت به تفکیک باریک‌برگ و پهن‌برگ، پس از توزین با ترازوی حساس(با دقت 01/0 گرم)، در داخل پاکت قرار داده شدند و به مدت 48 ساعت در دمای 72 درجه سلسیوس در آون نگهداری شدند و سپس وزن خشک آن‌ها ثبت شد برای مشخص کردن اثر آرایش‌­های مختلف کشت مالچ زنده در کاهش رشد علف‌های‌هرز، از شاخص کارآیی سرکوب‌کنندگی علف‌های‌هرز (WSE) استفاده شد (رابطه 1)(Sharma & Banik, 2013):

رابطه(1)            WSE=[(W1–W2)/w2] * 100

که در آن، W1: وزن خشک علف‌­های‌هرز در کشت‌ خالص رایج ذرت و W2: وزن خشک علف‌های‌هرز در کشت‌ مالچ زنده ذرت و لوبیاچشم‌بلبلی می‌باشد. قبل از تجزیه واریانس داده­ها، تست نرمالیتی انجام گرفت و پس از اطمینان از توزیع نرمال باقیمانده­ها، تجزیه واریانس با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام شد. برای مقایسه میانگین‌ها، از روش دانکن استفاده شد و نمودار­ها به‌وسیله نرم افزارExcel رسم شد.

 

نتایج و بحث

شاخص سبزینگی کانوپی

اثر الگوی کاشت در سطح احتمال پنج درصد بر شاخص سبزینگی معنی‌دار بود (جدول 2).

 

 

جدول 2 -تجزیه واریانس تأثیر الگوی کشت مالچ زنده ذرت و لوبیا چشم‌بلبلی بر صفات ذرت

Table 2. variance analysis of the effect of different corn and cowpea living mulch planting pattern
on the maize traits

 

 

S.O.V

 

 

d.f

Mean of squares

SPAD value

Plant

height

Ear heightfrom ground

Ear length

Stem diameter

Leaf

number

Forage dry yield

Replication

2

2.91ns

**6321.17

**571.00

0.85ns

5.13**

0.17ns

77236245*

Treatment

8

*8.61

**1499.90

**515.37

8.24ns

**0.56

*1.35

**77691282

Error

16

3.03

153.98

62.62

3.83

0.12

0.44

12591394

CV(%)

-

8.7

7.8

10.2

11.8

9.18

7.93

16.2

*، ** و ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح احتمال پنج و یک درصد، و عدم وجود تفاوت معنی‌دار.

*, ** and ns: Significant at 5% and 1% of probability and non significant, respectively.

 

 

بیشترین شاخص سبزینگی (8/23) از الگوی کاشت یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا چشم‌بلبلی روی پشته (C3B2) و کمترین آن (2/18) از دو ردیف ذرت روی پشته (C2) به‌دست ­آمد (شکل a-1). در میان آرایش­های مختلف کاشت، آرایش‌ یک ردیف ذرت در کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C3B2) اختلاف معنی‌داری از نظر عدد اسپد با سایر الگوها داشت (شکل a-1). به‌نظر می‌رسد که در این آرایش، جذب تشعشع بیشتر توسط ساختار کانوپی، توانایی ساخت کلروفیل را افزایش داده ‌است. در این پژوهش از نظر شاخص سبزینگی اختلاف معنی‌داری بین آرایش‌های C3B2 وC3B1 مشاهده نشد.

 

       
     
   
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- تأثیر الگوی کاشت ذرت و مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی بر شاخص سبزینگی (a) و ارتفاع (b) ذرت. حروف متفاوت، نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد(آزمون دانکن) و خط­های عمودی، نشان­دهنده خطای استاندارد می­باشند.C1: یک ردیف ذرت روی پشته(کشت رایج)، C2: دو ردیف ذرت روی پشته، C3: یک ردیف ذرت کف‌جوی، C1B1: یک ردیف ذرت روی پشته+ یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C1B2: یک ردیف ذرت روی پشته+ دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B1: دو ردیف ذرت روی پشته +  یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B2: دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C3B1: یک ردیف ذرت کف‌جوی+ یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته، C3B2: یک ردیف ذرت کف‌جوی+ دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته.

Figure 1- Effect of corn and cowpea living mulch planting pattern on corn chlorophyll meter value (a) and plant hight (b). Different letters indicate significant difference at P ≤ 0.05 (Duncan test) and vertical lines represent standard erorr. C1: single-row corn on furrow, C2: double-row corn on furrow, C3: single-row corn in furrow, C1B1: single-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C1B2: single-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C2B1: double-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C2B2: double-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C3B1: single-row cornin furrow + single-row cowpea on furrow, C3B2: single-row cornin furrow + double-row cowpea on furrow.

 

 

ارتفاع بوته‌

اثر الگوی کاشت ذرت و لوبیا چشم بلبلی در سطح احتمال یک درصد بر ارتفاع بوته‌ ذرت معنی­دار بود (جدول2). بیشترین ارتفاع بوته در الگوی یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B2) به میزان 8/199 سانتی‌متر و کمترین آن در تیمارهای تک‌کشتی یک ردیف ذرت روی پشته (C1) و مالچ زنده یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا روی پشته (C3B1) به‌ترتیب به میزان 5/132 و 129 سانتی­متر مشاهده ­شد (شکل b-1). به‌نظر می­رسد که در تیمار C1B2،آرایش مناسب کاشت ذرت، سبب دسترسی بیشتر به نیتروژن و افزایش ارتفاع شده­است.

در بین تمامی تیمارها، ارتفاع ذرت در تیمارهای دارای دو ردیف لوبیا بیشتر ازتیمارهای یک ردیف لوبیا بود (شکل b-1). علت بیشتر بودن ارتفاع در این تیمارها، تأمین نیتروژن تثبیت شده‌ بیشتر در الگوی دو ردیف لوبیاست که سبب افزایش طول میانگره‌ها و ارتفاع گیاه شده است.کمترین ارتفاع بوته در الگوهای کاشت‌ مالچ زنده، از الگوی یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا روی پشته (C3B1) به‌‌دست­آمد. همانطور که در نمودارهای شاخص سرکوب‌کنندگی (d-2) و وزن خشک کل علف­های‌هرز (c-2) مشاهده می­شود، مهار علف‌های هرزبه استثنای آرایش‌های مالچ زنده C3B2 و C1B2، در سایر تیمار­ها به‌طور کامل انجام نشده است؛ بنابراین حضور علف­های‌هرز در اختلاف ارتفاع موثر بوده است. در پژوهشی، محققین دلیل کاهش ارتفاع ذرت را تراکم زیاد علف‌هرز عنوان نمودند و بیان­داشتند که وجود علف­های‌هرز، سبب ایجاد محدودیت ساخت مواد فتوسنتزی، مواد معدنی، آب و افزایش رقابت برون گونه­ای و بالاخره کمبود شدید نور در کانوپی ذرت می­شود. در پژوهش دیگری مشاهده­ شد که با افزایش شدت تداخل علف هرز، ارتفاع بوته‌های ذرت در مقایسه با تیمار شاهد کاهش یافت (Toloee et al., 2016)؛ این یافته‌ با نتایج پژوهش‌ حاضر مطابقت دارد

.

 

             
       
 
     
   
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- تأثیر الگوی کاشت ذرت و مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی بر وزن خشک علف­های‌هرز باریک برگ (a)، پهن برگ(b)، وزن خشک کل علف­های‌هرز (c) و شاخص کارایی سرکوب‌کنندگی علف­های‌هرز (d). حروف متفاوت نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد (آزمون دانکن) و خط­های عمودی نشان­ دهنده خطای استاندارد می­باشند.C1: یک ردیف ذرت روی پشته (کشت رایج)، C2: دو ردیف ذرت روی پشته، C3: یک ردیف ذرت کف‌جوی، C1B1: یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C1B2: یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B1: دو ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B2: دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C3B1: یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته، C3B2: یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته.

Figure 2. Effect of corn and cowpea living mulch planting pattern on grass (a), broadleaf (b) andtotal (c) weed dry weights and weed smothering efficiency index (d). Different letters indicate significant difference at P ≤ 0.05 (Duncan test) and vertical lines represent standard erorr.C1: single-row corn on furrow, C2: double-row corn on furrow, C3: single-row corn in furrow, C1B1: single-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C1B2: single-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C2B1: double-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C2B2: double-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C3B1:single-row cornin furrow + single-row cowpea on furrow, C3B2: single-row cornin furrow + double-row cowpea on furrow.

 

مقایسه سه تیمار تک‌کشتی ذرت نشان ­داد که ارتفاع بوته در الگو­های دو ردیف روی پشته و یک ردیف کف‌جوی از یک ردیف روی پشته (کشت رایج) بیشتر بود. ارتفاع در الگو­های دو ردیف ذرت روی پشته و یک ردیف کف‌جوی، به‌ترتیب افزایش 29 و 20 درصدی نسبت به تیمار کشت رایج C1)) داشت (شکل b-1).

ارتفاع بلال از سطح زمین

اثر الگوی کاشت بر ارتفاع بلال در سطح احتمال یک درصد معنی­‌دار بود (جدول 2). بیشترین ارتفاع تشکیل بلال (7/94 سانتی‌متر) به الگوی یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C3B2) و آن (57 سانتی­متر) به الگوی تک‌کشتی دو ردیف ذرت روی پشته (C2) تعلق داشت (شکل a-3). در مطالعه­ای که برای مقایسه الگوهای مختلف کشت مالچ زنده ذرت انجام شد، نتایج نشان ‌داد که ارتفاع تشکیل اولین بلال در رقابت برون‌گونه­ای با علف‌های‌هرز کاهش یافت و بیشترین مقدار آن در تیمارهای کشت خالص با وجین علف هرز به‌دست‌آمد (Nazari et al., 2012).

 

       
       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3- تأثیر الگوی کاشت ذرت و مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی بر ارتفاع تشکیل بلال (a) و قطر ساقه (b). حروف متفاوت نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد (آزمون دانکن) و خط­های عمودی نشان­دهنده خطای استاندارد می­باشند.C1: یک ردیف ذرت روی پشته (کشت رایج)، C2: دو ردیف ذرت روی پشته، C3: یک ردیف ذرت کف‌جوی، C1B1: یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C1B2: یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B1: دو ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B2: دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C3B1: یک ردیف ذرت کف‌جوی+ یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته، C3B2: یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته.

Figure 3. Effect of corn and cowpea living mulch planting pattern on corn ear height from ground level (a) and stem diameter (b). Different letters indicate significant difference at P ≤ 0.05(Duncan test) and vertical lines represent standard erorr.C1: single-row corn on furrow, C2: double-row corn on furrow, C3: single-row corn in furrow, C1B1: single-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow C1B2: single-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C2B1: double-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C2B2: double-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C3B1: single-row cornin furrow + single-row cowpea on furrow, C3B2: single-row cornin furrow + double-row cowpea on furrow.

 

 

بیشترین ارتفاع بلال  از سطح زمین (شکل a-3) از تیماری که بیشترین شاخص خفه‌کنندگی علف‌های‌هرز ( شکل d-2) را داشت (C3B2) به‌دست آمد. کمترین ارتفاع بلال (57 سانتی­متر) در تیمار دو ردیف ذرت روی پشته (C2) مشاهده ­شد که دارای کمترین شاخص خفه­کنندگی علف‌‌هرز (21 درصد) بود. در بین تمامی تیمارهای دارای یک ردیف (B1) و دو ردیف لوبیا (B2)، میزان ارتفاع بوته در تیمارهای B2 بیشتر از تیمارهایB1 بود. میزان ارتفاع تشکیل بلال در تیمار یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B1) 2/79 سانتی‌متر ودر الگوی یک ذرت ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B2)، 7/93 سانتی‌متر به‌دست­آمد. در آرایش‌های دو ردیف ذرت روی پشته نیز میزان ارتفاع تشکیل بلال در تیمار دو ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا کف‌جوی (C2B1) کمتر ازالگوی دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C2B2) بود (شکل a-3). احتمالا تأمین نیتروژن تثبیت شده بیشتر در آرایش دو ردیف لوبیاچشم‌بلبلی کف‌جوی، سبب طویل شدن میانگره‌ها و افزایش ارتفاع بلال شده­است.

طول بلال

اثر الگوی کاشت بر طول بلال از نظر آماری معنی‌دار نبود (جدول 2). با وجود معنی­دار نبودن اختلاف بین تیمارها، الگوی یک ردیف ذرت روی پشته (C1)، بیشترین طول بلال (5/19 سانتی‌متر) دارا بود و کمترین طول بلال از الگوهای کشت یک ردیف ذرت کف‌جوی (C3)، یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B2) و الگوی دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C2B2) به‌دست آمد. در پژوهش­های دیگری که برای بررسی اثر آرایش‌­های مختلف کشت مالچ زنده ذرت و لوبیا انجام شد، بین تیمارهای مختلف از نظر طول بلال تفاوت معنی‌داری مشاهده ­نشد(Ahmadian & Mansouri, 2013) این نتایج با یافته­های پژوهش حاضر مطابقت دارد.

قطر ساقه

اثر الگوی کاشت در سطح احتمال یک درصد بر قطر ساقه ذرت معنی­دار بود (جدول2). بیشترین قطر ساقه (6/4 سانتی‌متر) به الگوی یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا روی پشته (C3B1)و کمترین آن (4/3 سانتی­متر) به تک‌کشتی یک ردیف ذرت کف‌جوی (C3) تعلق داشت که با الگوی تک‌کشتی دو ردیف ذرت روی پشته (C2) از نظر آماری تفاوت معنی‌داری نداشت (شکل b-3). به‌نظر می­‌رسد که علت افزایش قطر ساقه در تیمار یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیاچشم‌بلبلی روی پشته (C3B1)، از یک سو کاهش وزن خشک علف‌های‌هرز ناشی از کشت مالچ زنده و از سوی دیگر شاخص سبزینگی و تولید وزن خشک بیشتر در تمام قسمت­های گیاه بوده­ است. در آزمایشی که برای ارزیابی کشت مالچ زنده سه گیاه سویا، شنبلیله و لوبیا‌چشم‌بلبلی و ذرت انجام شد، کاهش قطر ساقه ذرت به بالا بودن تراکم علف‌هرز و نیز عملکرد ماده خشک نسبت داده ­شد (Nazari et al., 2012). در بین تیمار­ها، آرایش‌های دارای یک ردیف لوبیا نسبت به دو ردیف لوبیا به‌طور معنی‌داری از قطر ساقه بیشتری برخوردار بودند، چنان‌که در آرایش‌های یک ردیف ذرت روی پشته، قطر ساقه ذرت در تیمار یک ردیف لوبیای کف‌جوی، 3/4 سانتی‌متر و در مالچ زنده با دو ردیف لوبیای کف‌جوی، 8/3 سانتی‌متر به‌دست­آمد. به همین ترتیب، در آرایش‌های دو ردیف ذرت روی پشته، قطر ساقه در تیمار یک ردیف لوبیای کف‌جوی بیشتر از دو ردیف لوبیای کف‌جوی بود. در آرایش­‌های یک ردیف ذرت کف‌جوی، قطر ساقه در تیمار یک ردیف لوبیای روی پشته، 6/4 سانتی‌متر و در دو ردیف لوبیای روی پشته، 7/3 سانتی‌متر بود (شکل b-3). به‌نظر می­رسد کمتر بودن قطر ساقه در تیمار­های کشت مالچ زنده دارای دو ردیف لوبیاچشم‌بلبلی، به دلیل ارتفاع بیشتر بوته‌های ذرت در این الگو­ها بوده­ باشد (شکل b-1).

 

تعداد برگ

اثر الگوی کاشت مالچ زنده در سطح احتمال پنج درصد بر تعداد برگ بوته ذرت معنی­‌دار بود (جدول 2). بیشترین تعداد برگ ذرت در یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B1) به تعداد 5/9 و کمترین آن در تک‌کشتی ذرت در کف‌جوی (C3) به تعداد هفت برگ مشاهده­شد (شکل a-4).

 

 

       
       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 4- تأثیر الگوی کاشت ذرت و مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی بر تعداد برگ (a) و عملکرد علوفه خشک (b). حروف متفاوت نشانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد (آزمون دانکن) و خط­های عمودی نشان­دهنده خطای استاندارد می­باشند.C1: یک ردیف ذرت روی پشته (کشت رایج)، C2: دو ردیف ذرت روی پشته، C3: یک ردیف ذرت کف‌جوی، C1B1: یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C1B2: یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B1: دو ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C2B2: دو ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی، C3B1: یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته، C3B2: یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی روی پشته.

Figure 4. Effect of corn and cowpea living mulch planting pattern on corn leaf number (a) and forage dry yield (b). Different letters indicate significant difference at P ≤ 0.05(Duncan test) and vertical lines represent standard eror.C1: single-row corn on furrow, C2: double-row corn on furrow, C3: single-row corn in furrow, C1B1: single-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C1B2: single-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C2B1: double-row corn on furrow + single-row cowpea in furrow, C2B2: double-row corn on furrow + double-row cowpea in furrow, C3B1: single-row cornin furrow + single-row cowpea on furrow, C3B2: single-row cornin furrow + double-row cowpea on furrow.

 

 

به‌نظر می­رسد که با کاهش نور کانوپی در آرایش‌های تک‌کشتی ذرت، رقابت گیاهان برای جذب نور افزایش یافته و تعداد برگ بیشتری تولید شده ­است. در پژوهشی که برای بررسی اثر الگوی کاشت بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد ارقام ذرت شیرین انجام شد، به‌دلیل آرایش فضایی متفاوت بین الگوهای کاشت، رقابت بین بوته‌ای برای جذب نور و تشعشعات فعال فتوسنتزی ایجاد و بیشترین تعداد برگ در آرایش دو ردیف روی پشته و کمترین تعداد در کشت کف‌جوی تولید شد (Rahmani et al., 2013).

عملکرد علوفه خشک

اثر الگوی کاشت بر وزن خشک علوفه در سطح احتمال یک درصد معنی­‌دار بود (جدول 2). بیشترین وزن خشک علوفه ذرت در الگوهای یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C3B2)، یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا روی پشته (C3B1) و یک ردیف ذرت روی پشته + دو ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B2) به ترتیب به میزان 30998، 25737 و 25489 کیلوگرم در هکتار مشاهده­ شد. این الگوهای کشت دارای کمترین وزن خشک علف‌های‌هرز باریک برگ و پهن‌برگ نیز بودند (شکل b,a-2). بیشترین شاخص سبزینگی نیز از این تیمارها به‌دست­آمد که نشانگر جذب نور و فتوسنتز بهتر در این الگوها و در نتیجه تولید علوفه خشک بیشتر نسبت به آرایش‌های دیگر بود. کمترین عملکرد علوفه خشک از الگوی دو ردیف ذرت روی پشته (C2) به میزان 15609 کیلوگرم در هکتار به‌دست­آمدکه از نظر آماری اختلاف معنی‌داری با تک‌کشتی ذرت یک ردیف روی پشته (C1) و یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا کف‌جوی (C1B1) به‌ترتیب به میزان 18773 و 15724 کیلوگرم در هکتار نداشت (شکل b-4). در بین آرایش‌­های مختلف تک‌کشتی، تفاوت معنی‌داری از نظر وزن خشک علوفه بین الگوهای فضایی مختلف مشاهده نشد که می­تواند به‌دلیل مهار ضعیف علف­های‌هرز در ­این تیمار­ها باشد.

در بین تیمارهایی که دارای یک ردیف ذرت روی پشته بودند، برتری با الگو­های دارای دو ردیف لوبیاچشم‌بلبلی در کف‌جوی بود. چنان‌که در آرایش یک ردیف لوبیا در کف‌جوی، عملکرد علوفه 15724 کیلوگرم در هکتار و در آرایش دو ردیف لوبیا کف‌جوی، 25489 کیلوگرم در هکتار بود (شکل b-4). همچنین میزان شاخص خفه‌کنندگی علف­های‌هرز در آرایش دو ردیف لوبیا، 13 درصد بیشتر از آرایش یک ردیفه بود (شکلd-2)؛ در بین تیمارهای دارای دو ردیف ذرت روی پشته نیز همین روند مشاهده­شد. در بین الگوهای دارای دو ردیف ذرت کف‌جوی، وزن خشک علوفه در آرایش یک ردیف لوبیا روی پشته 25737 کیلوگرم در هکتار و در آرایش دو ردیف لوبیا روی پشته، 4/30998 کیلوگرم در هکتار به‌دست آمد (شکل b-4). در پژوهش رضایی چیانه و همکاران (Rezaeichiyaneh et al., 2010) عنوان ‌شد که میزان کلروفیل با فتوسنتز و تولید ماده خشک در ارتباط است، بنابراین بیشتر بودن میزان کلروفیل می‌تواند منجر به افزایش فرآیند تولید ماده خشک و عملکرد شود. در پژوهشی، افزایش عملکرد کل در تیمارهای کشت مالچ زنده ناشی از کنترل بهتر علف‌های‌هرز و استفاده بهتر از منابع رشد در کشت مالچ زنده گزارش­شد (Hamzei & Ghamari-Rahim, 2014). افزایش عملکرد به‌دلیل مهار بهتر علف­های‌هرز در پژوهش های مختلف دیگر نیز به اثبات رسیده­است (Moradi talebbeigi & Ghadiri, 2012; Mansouri et al., 2013; Eskandari & Javanmard, 2014; Moghimifar et al., 2014; Sharifi Nejad et al., 2018).

وزن خشک علف‌های‌هرز باریک و پهن‌برگ

اثر الگوی کاشت بر وزن خشک علف‌های‌هرز باریک برگ در سطح احتمال یک درصد معنی­‌دار بود (جدول 3). بیشترین وزن خشک علف‌های‌هرز باریک برگ (8/83 گرم در متر مربع) در تیمار تک‌کشتی یک ردیف ذرت روی پشته (C1) و کمترین (8/14 گرم در متر مربع) آن در تیمار یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C3B2) به میزان 8/14 گرم در مترمربع مشاهده­ شد که از نظر آماری اختلاف معنی­داری با تیمار یک ردیف ذرت کف‌جوی + یک ردیف لوبیا روی پشته (C3B1) نداشت (شکل a-2). به‌نظر می­رسد که قرار گرفتن ذرت در کف‌جوی به همراه نقش تکمیلی و جبرانی لوبیاچشم‌بلبلی، سبب دسترسی بهتر به رطوبت و متعاقبا رشد سریع­تر و سایه‌اندازی کامل‌ترگیاه و کاهش رشد علف­های‌هرز شده است. کشت لوبیا بر روی پشته و ذرت درکف‌جوی، باعث اشغال کامل­تر فضا و سرکوب بهتر علف­های‌هرز شده ­است. در پژوهشی که برای مقایسه قدرت رقابتی چند گیاه پوششی لگوم در مقابل علف‌های‌هرز ذرت انجام شد، نتایج نشان ­داد که با افزایش سرعت بسته شدن کانوپی و در نتیجه کاهش نور در سطح زمین، قدرت رقابت گیاه زراعی در برابرعلف‌هرز بهبود می­یابد (Nazari et al., 2012). اثر الگوی کاشت بر وزن خشک علف‌های‌هرز پهن برگ در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار شد (جدول 3). بیشترین وزن خشک علف‌های‌هرز پهن برگ از تیمار تک‌کشتی یک ردیف ذرت روی پشته (C1) به میزان 83 گرم بر مترمربع و کمترین وزن آن از کشت‌های مالچ زنده ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته ((C3B2 به میزان 3/11 گرم در مترمربع به‌دست­آمد (شکلb-2). در این زمینه، نتایج پژوهشی نشان­ داد که در بین تمامی آرایش‌های مکانی ذرت (کف‌جوی و روی پشته)، کمترین وزن خشک علف‌های‌هرز پهن برگ متعلق به الگوی کشت دو ردیف لوبیا بود که تأخیر رشد علف‌های‌هرز پهن برگ در این آزمایش، به پوشش خوب سطح خاک و بسته شدن سریع کانوپی در این الگو نسبت داده­شد (Hamzei & Ghamari-Rahim, 2014).

 

 

جدول 3- تجزیه واریانس تاثیر الگوی فضایی کشت مالچ زنده ذرت و لوبیاچشم‌بلبلی بر وزن خشک و شاخص کاراییسرکوب‌کنندگی علف‌های‌هرز

Table 3.- Variance analysis of the effect of different corn and cowpea living mulch planting pattern on weed dry weight and smothering efficiency index traits

 

 

S.O.V

 

 

d.f

Mean of squares

Dry weight of grass weeds

Dry weight of broadleaf weeds

Dry weight of total weeds

Weed smothering efficiency index

Replication

2

31.55 ns

4.77 ns

28.70 ns

13.65 ns

Treatment

8

**1086.27

**2371.08

**5818.00

**1284.35

Error

16

137.33

136.36

236.74

90.14

CV(%)

-

24.69

27.36

17.06

17.96

*، ** و ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح احتمال پنج و یک درصد، و عدم وجود تفاوت معنی‌دار.

*, ** and ns: Significant at 5% and 1% of probability and non significant, respectively.

 

 

وزن خشک کل علف‌های‌هرز

اثر الگوی کاشت بر وزن خشک کل علف‌های‌هرز در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول 3). بیشترین وزن خشک کل علف­های‌هرز از تیمار تک‌کشتی یک ردیف ذرت روی پشته (C1) به میزان 7/167 گرم بر مترمربع و کمترین آن از کشت مالچ زنده ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C1B2) به میزان 3/26 گرم بر متر مربع به‌دست آمد (شکل c-2). سرکوب­ علف‌های‌هرز، از کارکردهای مهم کشت مالچ زنده می­باشد (Sharma & Banik, 2013). در پژوهشی، کمترین وزن خشک کل علف‌های‌هرز از تیمارهای کشت مالچ زنده 80 و 60 درصد لوبیا و بیشترین آن از کشت‌های خالص به‌دست­آمد (Mansouri et al., 2013).

شاخص سرکوب‌کنندگی علف‌های‌هرز

اثر الگوی کاشت بر شاخص سرکوب‌کنندگی علف‌های‌هرز در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول 3). بیشترین شاخص سرکوب‌کنندگی علف‌های‌هرز (85 درصد)، در الگوی یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف لوبیا روی پشته (C3B2) مشاهده شد که تفاوت معنی‌داری با تیمار یک ردیف ذرت روی پشته + یک ردیف لوبیا‌چشم‌بلبلی کف‌جوی (C1B2) نداشت و کمترین این شاخص به تیمار تک‌کشتی دو ردیف ذرت روی پشته (C2) به میزان 21 درصد تعلق داشت که از نظر آماری با تیمار دو ردیف ذرت روی پشته (C3) اختلاف معنی­داری نداشت (شکل d-2). به‌نظر می‌رسد که ویژگی‌های ژنتیکی مطلوب ارقام لوبیاچشم‌بلبلی و ذرت، تراکم بهینه مالچ زنده و آرایش مناسب در تیمار C3B2 سبب مهار علف‌های‌هرز پاییزه (رشد یافته در انتهای فصل رشد ذرت) شده است. در پژوهشی عنوان شد که توانایی سرکوب علف‌های‌هرز در کشت‌های مالچ زنده، با سه فاکتور تراکم محصولات در کشت مالچ زنده، نوع گیاه انتخاب شده در مالچ زنده (لگوم‌های قدرتمند و خوابیده) و آرایش فضایی اجزای کشت مرتبط است (Davis et al., 1986).

در رابطه با تأثیر کشت مالچ زنده بر کنترل علف­های‌‌‌هرز، نتایج پژوهش‌های مختلف با یافته­های پژوهش حاضر همخوانی دارد (Moradi talebbeigi & Ghadiri, 2012; Mansouri et al., 2013; Moghimifaret al., 2014; Eskandari & Alizadeh-Amraie, 2016; Sharifi-Nejad et al., 2018 ;). همچنین درآزمایشات دیگری نیز مزیت کشت مالچ زنده لوبیا چیتی در افزایش عملکرد و مهار علف­های‌هرز به اثبات رسیده­است (Kazemi et al., 2009; Sandy & Bagoury, 2014). یافته­های آزمایش حاضر به خوبی مؤید اهمیت آرایش کشت مالچ زنده در سرکوب علف‌های‌هرز است. وررت و همکاران Verret et al. 2017)) با مطالعه 476 پژوهش کشت مالچ زنده (مکان × سال × محصولات تجاری × لگوم‌ها × عملیات زراعی مختلف)، میزان کاهش زیست‌توده‌ علف‌های‌هرز در کشت‌های مالچ زنده نسبت به تک‌کشتی را حدود 56 درصد اعلام نمودند (Bybee- Finley and Ryan , 2018).

نتیجه‌گیری کلی

بر اساس نتایج، الگوی کاشت کاشت یک ردیف ذرت کف‌جوی + دو ردیف مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی روی پشته، بهترین تیمار از نظر عملکرد علوفه خشک بود، زیرا عملکرد علوفه خشک در این آرایش کاشت، 65 درصد نسبت به کشت رایج (یک ردیف ذرت روی پشته) افزایش یافت. همچنین در این الگو، مهار علف‌های‌هرز پس از برداشت (ابتدای کشت گندم بدون خاک‌ورزی بعدی) بهتر از تیمارهای دیگر بود. بنابراین با کاربرد این آرایش کاشت می‌توان ضمن جلوگیری از رشد علف‌های‌هرز پاییزه (مهار علف‌های‌هرز به میزان 85 درصدکشت رایج)، مصرف علف‌کش ‌و عملیات خاک­ورزی تکمیلی برای مهار علف‌های‌هرز در سامانه بدون‌‌خاک­ورزی بعدی را کاهش­داد. در نهایت به‌نظر می­رسد که کشت مالچ زنده ذرت و لوبیاچشم‌بلبلی، گامی موثر در حل مشکل مهار علف‌های‌هرز پیش کاشت در سیستم‌ بدون‌خاک­ورزی گندم پاییزه و افزایش پایداری بوم‌نظام‌های زراعی است، به‌ویژه این‌که تمامی عملیات کاشت تا برداشت آن‌ می­تواند به‌راحتی توسط ادوات موجود در شهرستان شوش، شامل کارنده­های پنوماتیک ذرت (با جابجایی مختصر واحدهای کارنده بر روی تولبار) و استفاده از چاپر علوفه که به تعداد کافی در منطقه موجود است، به شکل کاملا مکانیزه انجام شود.

 

منابع:

Aghayari, F., Vazan, S. Najiyan Tabriz, A. and Karbalaei, M. 2012. Effect of density and time of growth suppression of cowpea on weed management in sorghum. Iran. J. Agron. Plant Breed. 8(2): 33-43. (In Persian)

Ahmadian, A. and Rezadoust, S. 2014. Effect of planting arrangement on the cultivation efficiency of delayed corn and bean mixture. J. Res. Crop Sci. 22: 121-136. (In Persian)

Bhaskar, V., Westbrook, A., Bellinder, R. and DiTommaso, A. 2021. Integrated management of living mulches for weed control: A review. Weed Technol. 1-13. doi:10.1017/wet.2021.52

Bybee-Finley, K.A. and Ryan, M.R. 2018. Advancing intercropping research and practices inindustrialized agricultural landscapes. Agriculture, 8(6): 80.

Davis, J.H.C. and Smithson, J.B. 1986. Principles of Intercropping with beans. Centro Internacional de agricultura Tropical (CIAT) Press. 40 Pp.

Eskandari, H. and Alizadeh-Amraie, A. 2016. Evaluation of growth and species composition of weeds in maize-cowpea intercropping based on additive series under organic farming condition. Agroecology. 8(2): 227-240. (In Persian)

Eskandari, H. and Javanmard, A. 2014. Evaluation of forage yield and quality in intercropping patterns of maize (Zea mays) and Cowpea (Vigna sinensis). J. Agr. Sci. Sustain. Prod. 23(4): 101-110. (In Persian)

Fisk, J.W., Hesterman, O.B., Shrestha, A., Kells, J.J., Harwood, R.R., Squire, J. M. and Sheaffer, C.C. 2001. Weed suppression by annual legume cover crops in no‐tillage corn. Agronomy J. 93(2): 319-325.

Food and Agriculture Organization. 2016. Saveand grow in practice: maize, rice, wheat, aguide to sustainable cerealproduction. Retrieved 18 January 2016, fromwww.fao.org/publications/save-and-grow/maize-rice-wheat/en/

Hamzei, J. and Ghamari Rahim, N. 2014. Evaluation of the effect of additive intercropping of Phaseolus vulgaris in weed control at the maize field and its effects on yield and land use efficiency. J. Crop Prod. Proc. 3(10): 89-99. (In Persian)

Heitholt, J.J., Farr, J.B. and Eason, R. 2005. Plant configuration and cultivar environments. Crop Sci. 45: 1800-1808.

I.R. Iran Meteorological Organization. 2018. Geographical and climatic features of Khuzestan Province, http://khzmet.ir >climakh, Accessed: January 29, 2020.

Kazemi, Z., Ismaili, M.A., Amini, I., Bankesaz, M. and Maarefian, A. 2009. Investigation of effects of plant patterns on yield of maize. Agri. Nat. Resour. Eng. 7 (26): 38- 43. (In Persian)

Mansouri, L., Jamshidi, K., Rastgoo, M., Saba, J. and Mansouri, H. 2013. The effect of increasing the cultivation of corn and bean intercropping on yield, executive yield and weed control in climatic conditions of Zanjan. Iran. J. Field Crop Res. 11(3): 492-483. (In Persian)

Moghimifar, S., Nakhzari Moghaddam, A., Sabori, H. and Zand, B. 2014. The effect of corn cultivar and planting patterns of corn and cowpea on quality and quantity of forage. MSc Thesis, Faculty of Agriculture University of Gonbad Kavous, Iran. (In Persian)

Mohammadi, G. R. 2012. Living mulch as a tool to control weeds in agroecosystems: A Review. Pages 75-100 inWeed control. Intech Press.

Moore, M.J., Gillespie, T.J.and Swanton, C. J. 1994. Effect of cover crop mulches on weed emergence, weed biomass, and soybean (Glycine max) development. Weed Technol. 8(3): 512–518.

Moradi Talebbeigi, R. and Ghadiri, H. 2012. Effects of cowpea living mulch on weed control and maize yield. J. Bio. Env. Sci. 6(17): 189-193.

Nazari, S., Zaefrian, F. and Farahmandfar, E. 2014. Ability of three legume cover crops to control weeds in corn. J. Plant Prot. 27(4): 459-466 (In Persian)

Nazari, S., Zand, E., Asadi, S. and Golzardi, F. 2012. The effect of additive and replacement intercropping of maize (Zea mays L.) and mung bean (Vigna radiate L.) on yield, yield components and weed biomass.Weed Res. J. 4(2): 97-109.(In Persian)

Oljaca, S., Cvetkovic, R., Kovasevic, D., Vasic, G. and Momirovic, N. 2000. Effect of plant arrangement pattern and irrigation on efficiency of maize (Zea mays) and bean (Phaseolus vulgaris) intercropping system. J. Agric. Sci. 135: 261-270.

Rahmani, A., Nasrolah alhossini, M., Khavari Khorasani, S. and Khalili Torghabeh, A. 2013. Effects of planting pattern on morphophiysiological characteristics, yield, yield components of sweet, and super sweet corn varieties (Zea mays L. var. saccarata). J. Crop Ecophysiol. 6(4): 377-388 (In Persian)

Rezaei Chianeh, E., Dabbagh Mohammadi Nassab, A., Shakiba, M.R., Ghassemi-Golezani, K., Aharizad, S. and Shekari, F. 2010. Intercropping of maize (Zea mays L.) and faba bean (Vicia faba L.) at different plant population densities. African J. Agric. Res. 6: 1786-1793. (In Persian)

Saberi, A. 2016. Forage and ear production return evaluation from intercropped sweet Corn and Soybean compared to their sole cropping. Res. Achiev. Improve. Crop Prod. 1(2): 1-12. (In Persian)

Sandy, H.S. and El-Baghoury, K.F. 2014. Quixotic coupling between irrigation system and maize-cowpea intercropping for weed suppression and water preservation. African Crop Sci. J. 22(2): 97-108.

Sharifi nejad, M., Ghanbari, A. and Sirousmehr, A. 2018. Evaluation of the ecophysiological aspects and forage quality indices in the intercropping of maize (Zea mays L.) and cowpea (Vigna unguiculata L.). Agroecology. 10(1): 267-280. (In Persian)

Sharma, R.C. and Banik, P. 2013. Baby corn-legumes intercropping system: II weed dynamics and community structure. NJAS - Wagening. J. Life Sci. 67: 11-18.

Toloee, M., Yousefi, A., Pouryousef, M., Saba, J. and Latify, S. 2016. Integration of living mulch and stale seedbed for weed management in maize (Zea mays L.). J. Agri. Sci. Sustain. Prod. 26(1): 83-97. (In Persian)

منابع:
Aghayari, F., Vazan, S. Najiyan Tabriz, A. and Karbalaei, M. 2012. Effect of density and time of growth suppression of cowpea on weed management in sorghum. Iran. J. Agron. Plant Breed. 8(2): 33-43. (In Persian)
Ahmadian, A. and Rezadoust, S. 2014. Effect of planting arrangement on the cultivation efficiency of delayed corn and bean mixture. J. Res. Crop Sci. 22: 121-136. (In Persian)
Bhaskar, V., Westbrook, A., Bellinder, R. and DiTommaso, A. 2021. Integrated management of living mulches for weed control: A review. Weed Technol. 1-13. doi:10.1017/wet.2021.52
Bybee-Finley, K.A. and Ryan, M.R. 2018. Advancing intercropping research and practices inindustrialized agricultural landscapes. Agriculture, 8(6): 80.
Davis, J.H.C. and Smithson, J.B. 1986. Principles of Intercropping with beans. Centro Internacional de agricultura Tropical (CIAT) Press. 40 Pp.
Eskandari, H. and Alizadeh-Amraie, A. 2016. Evaluation of growth and species composition of weeds in maize-cowpea intercropping based on additive series under organic farming condition. Agroecology. 8(2): 227-240. (In Persian)
Eskandari, H. and Javanmard, A. 2014. Evaluation of forage yield and quality in intercropping patterns of maize (Zea mays) and Cowpea (Vigna sinensis). J. Agr. Sci. Sustain. Prod. 23(4): 101-110. (In Persian)
Fisk, J.W., Hesterman, O.B., Shrestha, A., Kells, J.J., Harwood, R.R., Squire, J. M. and Sheaffer, C.C. 2001. Weed suppression by annual legume cover crops in no‐tillage corn. Agronomy J. 93(2): 319-325.
Food and Agriculture Organization. 2016. Saveand grow in practice: maize, rice, wheat, aguide to sustainable cerealproduction. Retrieved 18 January 2016, fromwww.fao.org/publications/save-and-grow/maize-rice-wheat/en/
Hamzei, J. and Ghamari Rahim, N. 2014. Evaluation of the effect of additive intercropping of Phaseolus vulgaris in weed control at the maize field and its effects on yield and land use efficiency. J. Crop Prod. Proc. 3(10): 89-99. (In Persian)
Heitholt, J.J., Farr, J.B. and Eason, R. 2005. Plant configuration and cultivar environments. Crop Sci. 45: 1800-1808.
I.R. Iran Meteorological Organization. 2018. Geographical and climatic features of Khuzestan Province, http://khzmet.ir >climakh, Accessed: January 29, 2020.
Kazemi, Z., Ismaili, M.A., Amini, I., Bankesaz, M. and Maarefian, A. 2009. Investigation of effects of plant patterns on yield of maize. Agri. Nat. Resour. Eng. 7 (26): 38- 43. (In Persian)
Mansouri, L., Jamshidi, K., Rastgoo, M., Saba, J. and Mansouri, H. 2013. The effect of increasing the cultivation of corn and bean intercropping on yield, executive yield and weed control in climatic conditions of Zanjan. Iran. J. Field Crop Res. 11(3): 492-483. (In Persian)
Moghimifar, S., Nakhzari Moghaddam, A., Sabori, H. and Zand, B. 2014. The effect of corn cultivar and planting patterns of corn and cowpea on quality and quantity of forage. MSc Thesis, Faculty of Agriculture University of Gonbad Kavous, Iran. (In Persian)
Mohammadi, G. R. 2012. Living mulch as a tool to control weeds in agroecosystems: A Review. Pages 75-100 inWeed control. Intech Press.
Moore, M.J., Gillespie, T.J.and Swanton, C. J. 1994. Effect of cover crop mulches on weed emergence, weed biomass, and soybean (Glycine max) development. Weed Technol. 8(3): 512–518.
Moradi Talebbeigi, R. and Ghadiri, H. 2012. Effects of cowpea living mulch on weed control and maize yield. J. Bio. Env. Sci. 6(17): 189-193.
Nazari, S., Zaefrian, F. and Farahmandfar, E. 2014. Ability of three legume cover crops to control weeds in corn. J. Plant Prot. 27(4): 459-466 (In Persian)
Nazari, S., Zand, E., Asadi, S. and Golzardi, F. 2012. The effect of additive and replacement intercropping of maize (Zea mays L.) and mung bean (Vigna radiate L.) on yield, yield components and weed biomass.Weed Res. J. 4(2): 97-109.(In Persian)
Oljaca, S., Cvetkovic, R., Kovasevic, D., Vasic, G. and Momirovic, N. 2000. Effect of plant arrangement pattern and irrigation on efficiency of maize (Zea mays) and bean (Phaseolus vulgaris) intercropping system. J. Agric. Sci. 135: 261-270.
Rahmani, A., Nasrolah alhossini, M., Khavari Khorasani, S. and Khalili Torghabeh, A. 2013. Effects of planting pattern on morphophiysiological characteristics, yield, yield components of sweet, and super sweet corn varieties (Zea mays L. var. saccarata). J. Crop Ecophysiol. 6(4): 377-388 (In Persian)
Rezaei Chianeh, E., Dabbagh Mohammadi Nassab, A., Shakiba, M.R., Ghassemi-Golezani, K., Aharizad, S. and Shekari, F. 2010. Intercropping of maize (Zea mays L.) and faba bean (Vicia faba L.) at different plant population densities. African J. Agric. Res. 6: 1786-1793. (In Persian)
Saberi, A. 2016. Forage and ear production return evaluation from intercropped sweet Corn and Soybean compared to their sole cropping. Res. Achiev. Improve. Crop Prod. 1(2): 1-12. (In Persian)
Sandy, H.S. and El-Baghoury, K.F. 2014. Quixotic coupling between irrigation system and maize-cowpea intercropping for weed suppression and water preservation. African Crop Sci. J. 22(2): 97-108.
Sharifi nejad, M., Ghanbari, A. and Sirousmehr, A. 2018. Evaluation of the ecophysiological aspects and forage quality indices in the intercropping of maize (Zea mays L.) and cowpea (Vigna unguiculata L.). Agroecology. 10(1): 267-280. (In Persian)
Sharma, R.C. and Banik, P. 2013. Baby corn-legumes intercropping system: II weed dynamics and community structure. NJAS - Wagening. J. Life Sci. 67: 11-18.
Toloee, M., Yousefi, A., Pouryousef, M., Saba, J. and Latify, S. 2016. Integration of living mulch and stale seedbed for weed management in maize (Zea mays L.). J. Agri. Sci. Sustain. Prod. 26(1): 83-97. (In Persian)